Latin Amerika Mücadele Kronolojisi: 1979-2006

1979: Nikaragua’da Ulusal Sandinist Kurtuluş Cephesi(FSLN) 30 yılı aşkın bir süre boyunca hüküm süren Somoza hanedanını devirerek iktidarı ele geçirdi. 17 Temmuz

1979: Grenada adasında Maurice Bishop liderliğindeki halk hareketleri hükümeti devirerek iktidarı ele geçirdiler. ABD’nin tepkisini çeken solcu Bishop iktidarı Küba ile yakın ilişkiler tesis etmeye başladı. 13 Mart

1980: Peru’da Aydınlık Yol (Peru Komünist Partisi) seçimleri boykot ederek gerilla savaşını başlattı. Ülkenin kırsal kesimlerinde kısa sürede önemli bir güç elde eden Aydınlık Yol gerillaları ile Peru ordusu ve hükümet tarafından desteklenen paramiliter güçler arasındaki iç savaş 12 yıl sürdü. 17 Mayıs

1980: El Salvador’da birçok sol örgütün bir araya gelerek oluşturduğu Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi (FMLN) 12 yıl sürecek olan gerilla savaşını başlattı. 10 Ocak

1980: Şili’de Pinochet diktatörlüğü 1980 Şili Anayasası’nı halka sundu ve yasa plebisitle kabul edildi. 21 Ekim

1981: ABD başkanı Ronald Reagan, Sandinistleri Küba’yla birlik olup kıtadaki terörist faaliyetleri desteklemekle suçladı.Reagan yönetimi bu açıklamanın ardından Sandinist devrimden kaçan ve daha sonra “Kontralar” adını alacak olan Nikaragualılara CIA gözetiminde askeri eğitim vermeye, finanse etmeye ve silahlandırmaya başladı.

1982: Bolivya’da askeri cunta yerini Siles Zuazo yönetimindeki sivil yönetime bıraktı. Ekim

1982: Nikaragua’nın komşuları Honduras ve Kosta Rika’da konuşlanan kontralar Nikaragua hükümetine karşı ilk saldırılarına başladılar.

1982: Askeri diktatörlük yönetimindeki Arjantin uzun süredir üzerinde hak iddia ettiği İngiliz yönetimindeki Falkland Adalarını işgal etti. İngiliz birlikleri aynı yıl içerisinde adalar üzerindeki hakimiyetlerini yeniden sağladılar. 19 Mart

1983: Granada Başbakanı Maurice Bishop iktidar bloğunda çıkan iç tartışmalar sonucu öldürüldü, yerine General Hudson Austin geçti.Bu olaydan 6 gün sonra ABD silahlı kuvvetleri “adadaki ABD vatandaşlarının can güvenliğini koruma” gerekçesiyle adayı işgal etti. İşgal sırasında Grenada’da ticari ve askeri bir hava üssü inşaatında çalışan Kübalılar da Grenada ordusunun yanında savaştılar. Ülkede kontrolü sağlayan ABD güçleri bir kukla hükümet kurarak geri çekildiler. 19 Ekim

1983: Radikal Parti’den Raul Alfonsin Arjantin’de başkan seçilerek 9 yıllık cunta dönemini sona erdirdi. 10 Aralık

1984: Toprak ve servet dağılımı bakımından dünyadaki en adaletsiz örneklerden biri olan Brezilya’da Topraksız Köylüler Hareketi (MST) toprak işgallerine başladı.

1985: Uruguay’da yıllar süren diktatörlük dönemi sona erdi. Julio Maria Sangunetti başkanlık koltuğuna oturdu. 1 Mart

1985: Brezilya’da 1964’ten sonra ilk kez sivil yönetime dönüldü.

1986: Ekvador’daki yerli gruplar tüm yerlileri birleştirmek amacıyla CONAIE’yi (Ekvador Yerlileri Konfederasyonu) kurdular. CONAIE üyeleri yerli haklarının tanınması için sık sık yol kapatma, kamu binalarının işgali gibi yöntemlere başvurdular. 16 Kasım

1986: Bolivya’da Kalay sektörünün çökmesi sonucu 23.000 madenci işsiz kaldı.

1988: Şilili diktatör Pinochet askeri yönetime devam etme konusundaki plebisiti kaybetti. Ekim 5

1988: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Küba’nın gelişmekte olan ülkelerin 2000 yılında ulaşması beklenen sağlık standartlarını sağlaması üzerine Fidel Castro’ya “Herkes İçin Sağlık” ödülünü verdi.

1989: Bush Hükümeti diktatör Manuel Noriega’yı yakalamak bahanesiyle Panama’yı işgal etti. 20 Kasım

1989: Paraguay’da General Stoesner iktidardan indirildi. Ardından gelen seçimler General Andres Rodriguez’in galibiyetiyle sonuçlandı.

1989: 1980 yılından itibaren IMF’nin dayattığı serbest piyasa reformları ve özelleştirmeler sonucu baş gösteren ekonomik kriz ve ardından gelen işsizlik/yolsuzluk dalgası halk ayaklanmalarına sebep oldu. Caracas’taki kitlesel ayaklanmalar ordu ve polis tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı.Caracas Felaketi adı verilen olaylarda 3000’e yakın insan öldürüldü. 27 Şubat

1989: Arjantin’de Carlos Menem enflasyonu düşürmek ve siyasi istikrar sağlamak vaatleriyle iktidara geldi. 1999’a kadar süren Menem iktidarında uygulanan neo-liberal ekonomi politikaları ve gerçekleştirilen kapsamlı özelleştirmeler sonucunda işsizlik ve yoksulluk oranları dramatik bir biçimde arttı. 8 Temmuz

1989: Hristiyan Demokrat Patricio Aylwin, Şili’de Pinochet diktasını sona erdirerek işbaşına geldi. 14 Aralık

1990: Uzun süren iç savaştan sonra yapılan seçimlerde Nikaragua Sandinist Kurtuluş Cephesi seçimleri kaybetti. 26 Şubat

1990: UNICEF “Dünya Çocuklarının Durumu” konulu raporunda Küba’nın bebek ölüm oranlarında gelişmiş ülkelerle kıyaslanabilecek tek Latin Amerika ülkesi olduğunu açıkladı.

1990: Haiti’de Duvalier’in askeri diktatörlüğünün bitmesinin ardından yapılan seçimlerde Jean Bertrand Aristide, oyların yüzde 67’sini alarak başkan seçildi. Aristide bir yıl sonra askeri darbeyle koltuğundan indirildi. Darbenin lideri Emmanuel Constant, daha sonra CIA’den yardım aldığını açıkladı. Uluslar arası kamuoyu Haiti’ye ambargo uygulama kararı aldı. 1994 yılına kadar iktidarda kalan Cunta yönetimi yüzlerce sivili katletti. 16 Aralık

1991: Arjantin, ABD’nin öncülüğündeki BM güçlerinin yürüttüğü 1. Körfez Savaşı’na katılan tek Latin Amerika ülkesi oldu.

1991: Küba Angola’daki bağımsızlık savaşına katılan ardından da ülkenin yeniden kurulmasına destek veren birliklerini geri çekerek Afrika’daki askeri varlığını sona erdirdi.

1991: ABD Başkanı George Bush, dünyanın neresinde olursa olsun ABD ortaklı şirketlerin Küba ile ticaret yapmasını yasaklayan, Küba Demokrasi Antlaşması’nı imzaladı. BM Genel Konseyi’nde antlaşmanın hemen ardından yapılan oylamada ABD’nin Küba’ya uyguladığı ambargoyu kınama kararı alındı. Bu karar, günümüze gelinceye kadar her yıl artan oranda destek görerek yinelendi.

1991: Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay bölgesel bir ekonomik topluluk olan MERCOSUR’un (Güney Ortak Pazarı) kuruluş antlaşmasına imza attılar. 16 Mart

1992: El Salvador’da FMLN gerillaları ve ordu arasında 70.000 kişinin ölümüne neden olan iç savaş bir barış antlaşmasıyla sona erdi. FMLN hükümet tarafından tanınarak yasal bir siyasi parti haline geldi. Bir yıl sonra açıklanan BM raporunda, ABD’nin söz konusu savaşa 5 milyarlık bir fon sağladığı ve iç savaş sırasında en büyük katliamları gerçekleştirmiş 60 üst düzey subayın 45’inin ABD’deki “Amerikalar Okulu”nda eğitim gördüğü belirtildi. 16 Ocak

1992: Venezuela’da Albay Hugo Chavez’in liderliğinde gerçekleştirilen darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. 15.000 isyancı askerin katıldığı ve 120 kişinin öldüğü olaylarda Chavez tüm sorumluluğun kendisine ait olduğunu açıkladı. Chavez 2 yıl hapis cezasından sonra siyasi faaliyetlerine, bu kez bir sivil olarak, kaldığı yerden devam etti. 4 Şubat

1994: ABD, Kanada ve Meksika NAFTA’yı(Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması) kurdular. 1 Ocak

1994: EZLN, Meksika’nın Chiapas bölgesinde serbest ticaret antlaşmalarını protesto etmek ve yerli haklarının tanınması talebiyle ayaklandı. Hükümet ayaklanmaları bastırsa da EZLN’yi resmen tanımak zorunda kaldı.1 Ocak

1994: Peru’da yıllar süren kanlı iç savaşın ardından Aydınlık Yol gerillalarının büyük bir bölümü teslim oldu.

1994: ABD’nin başını çektiği 19 ülkeden askerlerin dahil olduğu BM gücü, iç savaşı durdurmak ve cuntayı devirmek gerekçesiyle Haiti’yi işgal etti. Aristide tekrar başkanlığa getirildi. 19 Eylül

1996: Clinton hükümeti, Meksika’dan gelen kaçak göçmenleri engellemek için California ve Teksas eyaletlerinde güvenlik önlemlerini arttırdı, sınırda 40 mil uzunluğunda bir duvar inşa etti.

1996: Guatemala’da 36 yıldır süren iç savaş bir barış antlaşmasıyla sona erdi. 29 Aralık

1996: ABD hükümeti kabul ettiği Helms- Burton kanunuyla Küba üzerinde uygulamakta olduğu ablukayı yoğunlaştırma kararı aldı. 12 Mart

1997: Bill Clinton, kapsamlı bir Güney Amerika gezisine çıkarak ülke liderlerini serbest ticaret antlaşmaları konusunda ikna etmeye çalıştı.

1998: General Pinochet İngiltere’de insan haklarını ihlal etme suçundan tutuklandı. 16 Ekim

1998: Venezuela seçimlerini Hugo Chavez kazandı. Aralık

1998: Bolivya İşçi Konfederasyonu, hükümetin uyuşturucuyla mücadele adı altında koka üretimini sona erdirme projesini protesto etmek için süresiz genel grev ilan etti. İşçiler ve polisler arasında şiddetli çatışmalar yaşanırken hükümet aynı yıl içerisinde 15000 hektarlık koka tarlasını yok etti.

1999: Venezuela anayasasını yeniden yazacak olan Anayasal Meclis seçimlerinde Chavez taraftarları yüzde 60’lık destekle çoğunluk sağladılar. Meclis komisyonlarınca yazılan ve referandumla kabul edilen yeni anayasa, ülkenin adını “Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti” olarak değiştirdi.

1999: Panama ABD yönetimindeki Kanal Bölgesi yönetimini kendi üzerine aldı. 31 Aralık

1999: Guatemala’da 200.00’den fazla insanın ölümüyle sonuçlanan iç savaşla ilgili incelemeler, savaş sırasında işlenen suçların çok büyük bir bölümünün, “Amerikalar Okulu”nda eğitim görmüş, ABD destekli paramiliter grupların eseri olduğunu ortaya çıkardı. Bill Cilinton, ABD’nin Guatemala konusundaki politikalarının yanlış olduğunu itiraf ederek, Guatemala halkından özür diledi.

2000: Meksika seçimlerinde Vicente Fox, Kurumsal Devrimci Parti’nin 70 yıllık iktidarını sona erdirerek başkanlık koltuğuna oturdu. 2 Temmuz

2001: IMF politikaları Arjantin ekonomisinde derin bir krize neden oldu. Sendikalar genel grev ilan etti. Yatırımları eriyen orta sınıflar, işçiler, piqueteros adı verilen işsiz örgütlenmeleri ülkenin çeşitli bölgelerinde bir araya gelerek kitlesel protesto gösterileri düzenlediler. Çıkan olaylarda 26 kişi yaşamını yitirmesinin ardından Başkan De La Rua istifa etti. Ülke çapında yağma olayları baş gösterdi.

2001: Meksika’da Fox hükümetinin çıkardığı yerli hakları yasasını protesto eden Zapatistalar, başkent Lacandon ormanlarından Mexico City’ye doğru “Zapatour” adını verdikleri uzun bir yürüyüşe başladılar. 1 Ocak

2001: Venezuela’da ABD destekli Petrol Sendikası ve patron örgütleri altı ay sürecek olan Chavez karşıtı grevi başlattılar. 6 aralık

2002: Venezuela’da Silahlı Kuvvetler Chavez’i iktidardan indirerek yönetime el koydu. Patron örgütü lideri Pedro Carmona başkanlığa getirildi. Halk ayaklanması ve halkçı subayların desteğiyle Hugo Chavez iki gün sonra tekrar iktidara geldi. 11 Nisan

2002: Brezilya’da Topraksız Köylüler Hareketi Başkan Cardoso’nun çiftliğini basarak toprak reformu talep etti.

2002: Brezilya’da İşçi Partisi lideri Luiz Inacio Lula da Silva, seçimleri kazanarak iktidara geldi. 27 Ekim

2003: Bolivya’da Başkan Sanchez de Lozada yerlilerin başını çektiği halk ayaklanmaları sonucunda istifa etti. Yerine Carlos Mesa geçti. 17 Ekim

2004: Hugo Chavez görevine devam edip etmemesi ile ilgili halk oylamasını kazandı. 15 Ağustos

2004: Şili adalet divanı General Pinochet’nin yargılanmasına engel teşkil edecek herhangi bir ruhsal problemi olmadığı kararına vardı ve dava başladı.

2004: Küba ülke içerisinde ABD doları kullanımını yasakladı.

2004: Fidel Castro ve Hugo Chavez ABD’nin serbest ticaret antlaşmalarına karşı bir alternatif olan bölgesel entegrasyon projesi ALBA(şafak) antlaşmasını imzaladılar.14 Aralık

2004: 2001 yılından itibaren Küba ve Venezuela ile ilişkilerini geliştiren Aristide hükümeti, ABD destekli paramiliter grupların ayaklanmasıyla devrildi. Aristide, halen Orta Afrika Cumhuriyeti’nde sürgünde.

2004: Brezilya’da Lula hükümetinin toprak reformu sözünü tutmaması üzerine harekete geçen Topraksız Köylüler Hareketi yeni bir toprak işgali dalgası başlattı. Birçok yerde polis ve köylüler arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.

2005: Bolivya’da Carlos Mesa dinmeyen halk protestoları nedeniyle görev süresinin bitimine az bir süre kala istifa etti. 6 Haziran

2005: Arjantin yargıtayı, cunta döneminde askeri yetkililerin işledikleri suçları mazur gören yasayı geçersiz kılarak kirli savaşın sorumluların yargılanması yolunu açtı.

2005: Sosyalizme Doğru Hareket (MAS) Lideri Evo Morales Bolivya’da seçimleri kazandı. Morales, Bolivya’da başkanlık koltuğuna oturan ilk yerli lider oldu. 18 Aralık

2005: Arjantin Mar del Plata’da da düzenlenen 4. Amerikalar Zirvesi’ne ABD karşıtı kitlesel gösteriler damga vurdu. Katılan liderlerin önemli bir kısmı ABD’nin kıtaya dayatmaya çalıştığı serbest ticaret antlaşmalarına karşı çıktı. 4-5 Kasım

2005: Venezuela hükümeti tarafından desteklenen ve uluslar arası medya kuruluşlarının tek yanlı bakışına alternatif oluşturma amacındaki Telesur kanalı yayına başladı. 24 Temmuz

2006: Morales, petrol ve doğalgazı kamulaştırma kararını açıkladı. MAS Temmuz ayında yapılan ve Anayasayı yeniden yazacak olan Anayasal Meclis seçimlerinde net bir üstünlük elde etti. Morales Mayıs Ayında Bolivya’nın da ALBA’ya katıldığını duyurdu. 1 Mayıs

2006: Sosyalist lider Michelle Bachelet Şili seçimlerini kazanarak iktidara geldi. 15 Ocak

2006: Solcu aday Ollanta Humala, Peru seçimlerin az bir farkla kaybetti. Merkez sağcı aday Alan Garcia ikinci kez başkan oldu. 9 Nisan

2006: Fidel Castro geçirdiği ağır ameliyat nedeniyle yetkilerini geçici olarak ordu komutanı Raul Castro liderliğindeki yönetici grubuna devretti. 31 Temmuz

2006: Meksika seçimlerini sağcı aday Felipe Calderon yüzde 0.42’lik bir oy farkıyla kazandı. Solcu aday Lopez Obrador ve destekçileri bir ay boyunca başkentte kamp kurarak hileli olduğunu söyledikleri sonuçların yeniden sayılmasını talep etti. Mahkemenin Calderon’un seçimleri kazandığını ilan etmesinin ardından Calderon’u tanımayacağını söyleyen Obrador kendi kabinesi kurdu. 2 Temmuz

2006: Brezilya’da Başkan Lula seçimleri kazanarak bir dönem daha iktidarda kalmaya hak kazandı. 29 Ekim

2006: Daniel Ortega liderliğindeki Sandinistler 16 yıl sonra yeniden iktidara geldiler. 5 Kasım

2006: Ekvador’da devlet başkanlığı seçimini Chavez yanlısı sosyalist aday Correa ikinci turda kazandı. 26 Kasım